Od lewej: prof. dr hab. Krzysztof Jamroziak, prof. dr hab. Tomasz Wróbel,  dr hab. Dominik Dytfeld, prof. dr hab. Krzysztof Giannopoulos / hematoonkologia.pl

Polscy naukowcy osiągają światowy poziom w dziedzinie hematoonkologii, wprowadzając zmiany w leczeniu szpiczaka plazmocytowego. Badanie ATLAS, opublikowane w prestiżowym czasopiśmie The Lancet Oncology, pokazało, że nowy schemat leczenia podtrzymującego jest znacznie skuteczniejszy niż dotychczas stosowane metody.

Szpiczak plazmocytowy, znany również jako szpiczak mnogi, jest nieuleczalnym nowotworem krwi, który powstaje, gdy komórki plazmatyczne – odpowiedzialne za produkcję przeciwciał – zaczynają gwałtownie się rozmnażać i gromadzić się w szpiku kostnym. Chociaż obecnie nie ma metody całkowitego wyleczenia, wielu pacjentów z tą chorobą może przeżyć przez długi okres, z kontrolowanym postępem choroby.

Przeszczepienie szpiku kostnego jest obecnie najbardziej skuteczną opcją leczenia dla pacjentów, szczególnie tych w młodszym wieku i z dobrym stanem ogólnym. W trakcie procedury, zdrowe krwiotwórcze komórki macierzyste są pobierane od dawcy (lub, w niektórych przypadkach, od samego pacjenta) i przeszczepiane biorcy, aby zastąpić te uszkodzone lub nieprawidłowo funkcjonujące. Leczenie podtrzymujące, które ma na celu utrzymanie remisji po przeszczepieniu szpiku, może opóźnić nawrót choroby i wydłużyć czas przeżycia. Terapia zwykle obejmuje stosowanie leków chemioterapeutycznych, immunomodulatorów, inhibitorów proteasomów oraz innych terapii celowanych. Dzięki nim, pacjenci z szpiczakiem plazmocytowym mogą utrzymać długotrwałą kontrolę nad chorobą, a nawrót może być opóźniony nawet przez wiele lat.

Badanie ATLAS, zaprezentowane na kongresie ASCO (American Society of Clinical Oncology) i opublikowane 12 stycznia 2023 roku w „The Lancet Oncology”, to wieloośrodkowe badanie III fazy, pierwsze polsko-amerykańskie, prowadzone przez Polskie Konsorcjum Szpiczakowe we współpracy z profesorem Andrzejem Jakubowiakiem z University of Chicago, światowej sławy hematologiem, inicjatorem i głównym badaczem po stronie amerykańskiej. Celem badania było porównanie skuteczności dwóch rodzajów leczenia podtrzymującego u pacjentów ze szpiczakiem mnogim po autologicznym przeszczepie szpiku kostnego. W badaniu wzięło udział 159 pacjentów z Polski i 21 z USA. Grupa badana otrzymywała kombinację karfilzomibu, lenalidomidu i deksametazonu (KRd), natomiast grupa kontrolna otrzymywała sam lenalidomid (obecne standardowe leczenie).

Jak wynika z badania, schemat KRd był skuteczniejszy w zmniejszaniu ryzyka progresji choroby i zgonu niż sam lenalidomid. Mediana przeżycia wolnego od progresji wynosiła 41 miesięcy dla lenalidomidu i 59 miesięcy dla KRd. Naukowcy dowiedli, że bardziej agresywne leczenie podtrzymujące po przeszczepie szpiku kostnego, w czasie trwania remisji, jest korzystniejsze dla pacjentów. Tłumaczą, że szpiczak mnogi jest obecnie chorobą nieuleczalną i nawet jeśli uda się uzyskać całkowitą remisję, nie oznacza to, że w organizmie nie ma już komórek nowotworowych. Praktyka pokazuje, że choroba jest nadal obecna i w końcu nawraca. Bardziej intensywne leczenie podtrzymujące zmniejsza liczbę komórek nowotworowych w organizmie, co prowadzi do głębszej remisji i późniejszego nawrotu choroby.

Badanie ATLAS było pierwszym tego rodzaju przeprowadzonym przez polskich badaczy, którzy jednocześnie zapewnili pacjentom nowoczesną, niedostępną w Polsce terapię. Leczenie podtrzymujące nie było dostępne dla polskich pacjentów, dopóki samo badanie nie zostało rozpoczęte w 2016 roku.

Polskie Konsorcjum Szpiczakowe, które prowadziło badanie ATLAS, obecnie prowadzi również kilka innych niekomercyjnych badań klinicznych. Wraz z międzynarodowymi partnerami planuje dalsze testy, mające na celu optymalizację leczenia podtrzymującego oraz eksplorację nowych terapii, które mogą jeszcze bardziej zwiększyć szanse pacjentów na długotrwałą remisję. Nowe standardy leczenia, zaproponowane przez polskich naukowców, zapowiadać mogą przełom w walce z tą nieuleczalną chorobą. Ich sukces pokazuje, że Polska może być liderem w innowacyjnych terapiach onkologicznych, co przyczyni się do poprawy opieki medycznej dla pacjentów na całym świecie.

W miarę jak dalsze badania będą kontynuowane, istnieje szansa na optymalizowanie terapii, co pozwoli na jeszcze lepsze wyniki leczenia i zwiększenie jakości życia pacjentów. Współpraca międzynarodowa i wymiana wiedzy pomiędzy naukowcami przyczyniają się do przyspieszenia rozwoju nowych strategii terapeutycznych oraz do wdrożenia innowacyjnych leków w praktyce klinicznej. W efekcie, sukces ten przełoży się nie tylko na poprawę perspektyw dla pacjentów. Ostatecznie, to wspólna praca i zaangażowanie całych pokoleń naukowców, lekarzy, pacjentów oraz instytucji finansujących badania przyczyniają się do osiągnięcia postępu w walce z chorobami nowotworowymi na całym świecie. Polski sukces w dziedzinie hematoonkologii jest dowodem na to, że skuteczna współpraca, wytrwałość i dążenie do odkrywania lepszych rozwiązań mogą prowadzić do znaczącej ewolucji w medycynie, które będą służyć dobrostanowi pacjentów i ich rodzin.

Powyższy artykuł powstał wyłącznie w celach informacyjnych i nie jest reklamą. Nie ponosimy żadnych korzyści finansowych, ani innych korzyści związanych z jego publikacją.