Fot. Matylda Klos

W dniu 18 marca 2023 roku, w ramach 6. Śląskiego Festiwalu Nauki KATOWICE, odbyła się uroczysta gala wręczenia Śląskiej Nagrody Naukowej. Wyróżnienie to przyznawane jest artystom, badaczom, naukowcom i twórcom, którzy w istotny sposób przyczyniają się do rozwoju i promowania nauki na Śląsku. W niniejszym artykule przybliżymy sylwetki wybranych laureatów, którzy osiągnęli sukcesy w dziedzinach technicznych, biotechnologicznych i medycznych, aby pokazać bogactwo talentów i innowacyjnych pomysłów reprezentowanych przez naukowców z regionu śląskiego.

Gala została otwarta przez prof. dr hab. Ryszarda Koziołka, dyrektora generalnego ŚFN i rektora Uniwersytetu Śląskiego. Wydarzenie zaszczycili swoją obecnością: prezydent Katowic, dr Marcin Krupa, wiceprezydent Waldemar Bojarun oraz wiceprzewodniczący zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii Henryk Borczyk.

W trakcie gali ogłoszono laureatów, którzy zostali wybrani przez uczelnie współorganizujące festiwal. Nominowani pochodzili spośród pracowników oraz doktorantów uczelni, wyłonionych według wewnętrznej procedury. W sumie nominacje otrzymało 40 osób, w tym 15 kobiet i 25 mężczyzn, zgłoszonych w trzech kategoriach: pracownik, doktorant oraz Nagroda Specjalna Prezydenta Miasta Katowice.

Źródło: metropoliagzm.pl / UŚ

Laureaci Śląskiej Nagrody Naukowej 2022 w kategorii pracownik to:

• Dr Jan P. Matuszyński z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach

Dr hab. inż. Sebastian Student / slaskifestiwalnauki.pl

• Dr hab. inż. Sebastian Student, prof. PŚ z Politechniki Śląskiej – specjalizuje się w zastosowaniu wiedzy i narzędzi inżynierii biomedycznej w celu opracowywania systemów używanych w diagnostyce oraz leczeniu chorób cywilizacyjnych. Pod jego kierunkiem zespół naukowców stworzył innowacyjny mikroukład do hodowli komórek nowotworowych, który umożliwia badanie wpływu leków na nie, oraz monitorowanie w czasie rzeczywistym reakcji na terapię, za pomocą mikroskopu. Odkrycia te mają zastosowanie m.in. w diagnostyce niepłodności oraz wykrywaniu komórek nowotworowych we krwi. Ponadto, prof. Student prowadzi badania w dziedzinie bioinformatyki, które mają na celu opracowanie algorytmów do testów diagnostycznych wykrywających zmiany nowotworowe we wczesnym stadium.[1]

Jego projekt, nazwany "Mikroukład do hodowli sferoidów komórkowych w hydrożelach", to specjalnie zaprojektowany układ umożliwiający długotrwałe hodowle komórkowe. System dostarcza komórkom substancji odżywczych, wykorzystując zjawisko dyfuzji. Pozwala to na bezpieczne badanie oddziaływania różnych substancji na organizm, w szczególności na komórki nowotworowe. Dzięki temu możliwe jest sprawdzanie reakcji komórek konkretnego pacjenta na lek przed podaniem go. Jest to istotne zwłaszcza w przypadku leków przeciwnowotworowych. Po pierwsze, pozwala na sprawdzenie działania leku na komórki konkretnego pacjenta, nim mu się je poda, a po drugie, na przyspieszenie tempa leczenia.

Prof. dr hab. n. med. Grzegorz Helbig / slaskifestiwalnauki.pl

• Prof. dr hab. n. med. Grzegorz Helbig ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego – jest wybitnym specjalistą w dziedzinie chorób wewnętrznych, hematologii i transplantologii klinicznej. Od 2010 roku związany z Śląskim Uniwersytetem Medycznym w Katowicach, gdzie pełni funkcję Kierownika Katedry i Kliniki Hematologii i Transplantacji Szpiku Wydziału Nauk Medycznych. Od 2019 roku jest również Prodziekanem tego Wydziału. Aktywnie uczestniczy w życiu naukowym uczelni, będąc członkiem licznych komisji i rad. Współpracuje z ośrodkami naukowymi zarówno w kraju, jak i za granicą, prowadząc zajęcia ze studentami oraz wykładając w ramach różnych konferencji. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się wokół patogenezy, manifestacji klinicznej i wyników leczenia różnych wariantów zespołów hipereozynofilowych, oceny wyników leczenia i bezpieczeństwa u chorych z nowotworami hematologicznymi, oraz analizy postępowania u pacjentów z powikłaniami po allogenicznej transplantacji komórek macierzystych.[3]

Co więcej, jest członkiem Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów, Polskiego Towarzystwa Lekarskiego oraz Stowarzyszenia Polskiej Grupy ds. Leczenia Białaczek u Dorosłych. Reprezentował Europę Środkowo-Wschodnią w Europejskiej Grupie Eozynofilowej, która opracowała projekt naukowy European Research for Hypereosinophilic Syndrome (EURHES).[4]

Prof. dr hab. Yuriy Povstenko / slaskifestiwalnauki.pl

• Prof. dr hab. Yuriy Povstenko z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie – to naukowiec który zdobył uznanie w prestiżowym rankingu przygotowanym przez amerykański Uniwersytet Stanforda, Elsevier oraz SciTech Strategies i jako jeden z pięciu pracowników tego uniwersytetu, znalazł się wśród wyróżnionych naukowców z całego świata.[5]

Jego badania koncentrują się na rachunku frakcyjnym, czyli teorii całek i pochodnych rzędu ułamkowego, która zyskała na znaczeniu na przełomie XX i XXI wieku. Povstenko jest autorem pierwszej w literaturze światowej monografii na temat rozwiązań równania dyfuzji z pochodną ułamkową względem czasu, zatytułowanej „Linear Fractional Diffusion-Wave Equation for Scientists and Engineers” (Springer-Birkhäuser, New York, 2015). Książka ta została doceniona przez naukowców, zgromadzając 88 cytowań i 13 tysięcy pobrań. Ponadto prof. Povstenko zajmuje się teorią termosprężystości, w której wykorzystuje równania przewodnictwa ciepła z pochodnymi rzędu ułamkowego. W 2015 roku opublikował kolejną pionierską monografię na ten temat pt. „Fractional Thermoelasticity” (Springer, New York), która zdobyła 156 cytowań i 8800 pobrań.[6]

Prof. dr hab. inż. Leszek Rutkowski / slaskifestiwalnauki.pl

• Prof. dr hab. inż. Leszek Rutkowski z Politechniki Częstochowskiej – Jego główne zainteresowania naukowe dotyczą systemów inteligentnych oraz problematyki dużych zbiorów danych, zwanych Big Data. W swoich pracach opracował liczne algorytmy przetwarzania i klasyfikacji masywnych strumieni danych, które mają zastosowanie w różnych dziedzinach, takich jak telekomunikacja, monitorowanie ruchu czy przesyłanie energii elektrycznej.

Profesor Rutkowski nie tylko zajmuje się teoretycznymi aspektami systemów inteligentnych, ale także praktycznym ich zastosowaniem. Przykładem jest współpraca z Wojewódzkim Szpitalem Specjalistycznym w Częstochowie, gdzie w ramach projektu finansowanego przez Fundację Nauki Polskiej opracował system ekspertowy wspomagający lekarzy ortopedów w doborze odpowiednich protez. Innym osiągnięciem jest inteligentny sposób sterowania obrabiarkami numerycznymi, opracowany we współpracy z częstochowskim przedsiębiorstwem KIMLA.[7]

Autor około 200 publikacji, w tym ponad 20 w prestiżowych czasopismach IEEE, prof. Rutkowski jest cenionym naukowcem na świecie, co potwierdzają liczne cytowania jego prac oraz indeksy Hirscha. W 2004 roku został wybrany jako IEEE Fellow – jedno z najwyżej cenionych wyróżnień naukowych na świecie. Jest także członkiem Polskiej Akademii Nauk oraz laureatem wielu nagród międzynarodowych i krajowych, w tym tytułu Doctora Honoris Causa Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.[8]

• Dr hab. Katarzyna Czernek-Marszałek, prof. UE z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach
• Dr hab. Arkadiusz Stanula, prof. AWF Katowice z Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach
• Prof. dr hab. Jan Szmatloch z Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach

W kategorii pracownik laureaci otrzymali nagrody finansowe w wysokości 12 000 zł oraz statuetkę autorstwa dr hab. Katarzyny Pyki, prof. UŚ z Wydziału Sztuki i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego.

W kategorii doktorant, z nagrodą finansową w wysokości 6 000 zł ufundowaną przez Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię, wyróżniona została mgr inż. Justyna Mika z Politechniki Śląskiej.

Mgr inż. Justyna Mika / slaskifestiwalnauki.pl

Mgr inż. Justyna Mika to specjalistka w dziedzinie bioinformatyki, która wykorzystuje analizę danych do odkrywania powiązań między różnorodnymi procesami zachodzącymi w komórkach. Dzięki odpowiednio zaplanowanym eksperymentom biologicznym, Mika bada wpływ takich czynników jak wiek, płeć, dawka promieniowania czy rodzaj radioterapii na stan zdrowia pacjentów i efektywność terapii.

Jednym z jej osiągnięć jest badanie sekwencji materiału genetycznego warunkującego miliony różnych komórek T, które są odpowiedzialne za ochronę organizmu przed czynnikami zakaźnymi. Analiza tych sekwencji pozwala na określenie różnorodności odpowiedzi immunologicznej oraz porównanie wyników między różnymi osobami. Mika odkryła, że różnorodność komórek T zmniejsza się wraz z wiekiem, a tempo tego procesu różni się między kobietami i mężczyznami.

W swojej pracy mgr inż. Mika bada również egzosomy – maleńkie pęcherzyki produkowane przez komórki eukariotyczne. Jej badania w tym zakresie dotyczą komórek nowotworowych skóry. Wykorzystując spektrometrię mas, analizuje białka zawarte w tych pęcherzykach, co pozwala oszacować stadium choroby oraz potencjalny przebieg czerniaka u danej osoby. Analiza ilościowa białek dostarcza cennych informacji, które mogą wpłynąć na podejmowanie decyzji dotyczących leczenia.

Innym, istotnym obszarem jej badań jest identyfikacja genów związanych z odpowiedzią na napromieniowanie u pacjentów z nowotworami. Wykorzystując metodę RT-qPCR, porównuje skuteczność różnych metod radioterapii, co pozwala na wybór najlepszej strategii leczenia dla każdego pacjenta.[9]

Nagroda Specjalna Prezydenta Miasta Katowice, również o wartości 6 000 zł i ufundowana przez Prezydenta Miasta, została przyznana dr hab. inż. Grzegorzowi Sierpińskiemu, prof. Politechniki Śląskiej, za jego zaangażowanie w działalność naukową na rzecz społeczności Katowic.

Dr hab. inż. Grzegorz Sierpiński prof. PŚ  /  Śląski Festiwal Nauki Katowice

Dr hab. inż. Grzegorz Sierpiński prof. PŚ – specjalizującym się w inżynierii ruchu drogowego, analizie i prognozowaniu ruchu, modelowaniu i optymalizacji systemów transportowych oraz kształtowaniu zachowań komunikacyjnych w miastach. Jego dorobek naukowy obejmuje ponad 300 publikacji, a w 2018 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk technicznych w dyscyplinie transport.

Profesor Sierpiński współpracuje z uczelniami i przedsiębiorstwami zagranicznymi, takimi jak Budapest University of Technology and Economics (Węgry), Delft University of Technology (Holandia), Deusto University (Hiszpania) oraz firma Saitec (Hiszpania). W swojej pracy aktywnie promuje region i miasto Katowice, a od 2019 roku kieruje Katedrą Systemów Transportowych, Inżynierii Ruchu i Logistyki na Politechnice Śląskiej.

Jego współpraca z Miastem Katowice przyczyniła się do rozbudowy bazy naukowo-badawczej i dydaktycznej katedry, w tym zakupu zaawansowanego sprzętu, takiego jak terminale, oprogramowanie do modelowania systemów transportowych oraz symulator ruchu drogowego.[10] [11]

Gala wręczenia nagród, prowadzona przez Martę Sudnik-Paluch, dziennikarkę radia eM, stanowiła wyjątkową okazję do docenienia i uhonorowania wybitnych polskich naukowców za ich wkład w rozwój nauki na Śląsku. Wydarzenie to nie tylko promuje naukowe osiągnięcia laureatów, ale również integruje i inspiruje kolejne pokolenia naukowców do dalszego badania i odkrywania nowych obszarów wiedzy.

Literatura:

Powyższy artykuł powstał wyłącznie w celach informacyjnych i nie jest reklamą. Nie ponosimy żadnych korzyści finansowych, ani innych korzyści związanych z jego publikacją.